Όταν η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παρουσίασε τα συμπεράσματα του στρατηγικού διαλόγου για το μέλλον της γεωργίας της ΕΕ τον περασμένο μήνα, έμοιαζε με πραξικόπημα δημοσίων σχέσεων. Το επτάμηνο φόρουμ για την αγροδιατροφική πολιτική είχε ηρεμήσει τόσο τους αγανακτισμένους αγρότες όσο και τις εξοργισμένες ΜΚΟ, ενώ απέδωσε μια φαινομενικά ισορροπημένη έκθεση που θα μπορούσε να λεηλατήσει για νομοθετικές ιδέες.
Ωστόσο, αυτή η επιτυχία μπορεί να είναι βραχύβια. Το Copa-Cogeca – το μεγαλύτερο και πιο ισχυρό αγροτικό λόμπι της Ευρώπης – σκληραίνει τη θέση του, σύμφωνα με το POLITICO. Τα εθνικά μέλη της ομάδας εξοργίστηκαν από ορισμένες από τις τελικές συστάσεις του διαλόγου, ιδίως από την ανάγκη προώθησης της φυτικής διατροφής.
Μετά από έναν θορυβώδη μήνα κατά τον οποίο τα μέλη επανειλημμένα κατακεραύνωσαν την προεδρία της Copa-Cogeca – σε μια αγροτική εκδήλωση στην Ουγγαρία, σε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προς το γραφείο της στις Βρυξέλλες και στο προεδρείο της Copa στις 26 Σεπτεμβρίου – η ομάδα-ομπρέλα θέλει να ενισχύσει τη διαπραγματευτική της δύναμη στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Αγροδιατροφής (EBAF), τον προτεινόμενο διάδοχο του Στρατηγικού Διαλόγου.
«Στον Στρατηγικό Διάλογο, μόλις πέντε από τους 29 συμμετέχοντες ήταν αγρότες», έγραψε η Copa-Cogeca σε επιστολή της προς την Επιτροπή στις 20 Σεπτεμβρίου, που περιήλθε στην κατοχή του POLITICO. «Τουλάχιστον το ήμισυ του Διοικητικού Συμβουλίου θα πρέπει να αποτελείται από συμμετέχοντες που εκπροσωπούν τον αγροτικό κόσμο και η Copa και η Cogeca … θα πρέπει να έχουν ισχυρότερη παρουσία σε σύγκριση με άλλους φορείς».
Η ομάδα ζήτησε επίσης τη συμπερίληψη φορέων που εκπροσωπούν «κλαδικές οργανώσεις της κτηνοτροφίας και των καλλιεργειών, εισροές [και] γεωργικά μηχανήματα», καθώς και τη μετάβαση από τις ταχείς, εμπιστευτικές και προσωπικές συνομιλίες σε μια πιο αργή, πιο διαφανή και οργανωτική μορφή.
«Αυτό στο οποίο πρέπει πραγματικά να επικεντρωθούμε είναι να το κάνουμε να λειτουργήσει για τους αγρότες, διότι αυτός, από τη δική μου άποψη, ήταν ο αρχικός στόχος του διαλόγου: ήταν μια αντίδραση στις διαμαρτυρίες των αγροτών», δήλωσε ο Jan Doležal, πρόεδρος του τσεχικού αγροτικού επιμελητηρίου AKČR. Κοιτάζοντας μπροστά, «θα εργαστούμε για να βελτιώσουμε τη διαπραγματευτική μας θέση», δήλωσε στο POLITICO.
Αυτό θα αποτελέσει πρόβλημα καθώς η φον ντερ Λάιεν επιδιώκει να μετατρέψει τα συμπεράσματα του διαλόγου σε ένα «όραμα» για το μέλλον της γεωργίας της ΕΕ – ένα από τα πολλά σχέδια δράσης που έχει υποσχεθεί να παραδώσει εντός 100 ημερών από την ορκωμοσία της νέας της Επιτροπής.
Ο διάλογος με 29 ενδιαφερόμενους προσπάθησε να ξεπεράσει την ακραία πόλωση της πρώτης θητείας της φον ντερ Λάιεν, ενθαρρύνοντας τον συμβιβασμό και την εμπιστοσύνη μεταξύ μιας ετερόκλητης ομάδας γεωργικών ενώσεων, κατασκευαστών τροφίμων και λιανοπωλητών, περιβαλλοντολόγων, ακαδημαϊκών και χρηματοδοτών.
Αν συνυπολογίσουμε και τους γκρινιάρηδες Ευρωπαίους νομοθέτες και τις πρωτεύουσες, που είναι και οι δύο ενοχλημένοι επειδή αποκλείονται από τη διαδικασία, τα αποτελέσματα των ανορθόδοξων αγροτικών συνομιλιών της φον ντερ Λάιεν θα μπορούσαν να καταλήξουν να έχουν μικρή διάρκεια ζωής.
Αντιπαράθεση στις Βρυξέλλες
Από την ανακοίνωσή του τον Ιανουάριο, ο Στρατηγικός Διάλογος είχε προχωρήσει. Με τα μέλη του να έχουν ορκιστεί μυστικότητα, ήταν δύσκολο να εκτιμήσει κανείς πώς πήγαιναν τα πράγματα, αλλά όλοι φαίνονταν αρκετά ικανοποιημένοι. Δεν υπήρξαν σημαντικές διαρροές και οι συμμετέχοντες επαίνεσαν την εποικοδομητική ατμόσφαιρα και τις αισιόδοξες προοπτικές.
Στα τέλη Αυγούστου, οι διαπραγματεύσεις είχαν εισέλθει στην τελική φάση. Τα συμπεράσματα του διαλόγου επρόκειτο να είναι ομόφωνα και ο Peter Strohschneider, ο Γερμανός ιστορικός που συντόνιζε τη συζήτηση, άρχισε να ασκεί πίεση στους απρόθυμους αντιπροσώπους. Είπε σε μια ομάδα αρνητών ότι θα συνέχιζε να προεδρεύει των συνεδριάσεων για όσο χρόνο χρειαζόταν, θυμήθηκε ένας συμμετέχων.
Όταν η 100σέλιδη έκθεση δημοσιεύθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου, όλοι έσπευσαν να διεκδικήσουν τη νίκη. Οι ΜΚΟ διατυμπάνιζαν ότι υποστήριζε τον νόμο της ΕΕ για την αποκατάσταση της φύσης που εγκρίθηκε πρόσφατα. Οι ομάδες καταναλωτών πανηγύρισαν για τα τμήματα της που αφορούν την επισήμανση των τροφίμων και τη δίκαιη τιμολόγηση. Οι νέοι, οι βιοκαλλιεργητές και οι μικροκαλλιεργητές ανέδειξαν τα κομμάτια σχετικά με τη μεταρρύθμιση του γεωργικού προϋπολογισμού της ΕΕ, της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΓΠ).
Η Copa-Cogeca, το παραδοσιακό μεγαθήριο της αγροδιατροφής των Βρυξελλών, δυσκολεύτηκε ωστόσο να το πουλήσει σε όλο το μπλοκ. «Πραγματικά επικίνδυνη» έκρινε η Coldiretti, η μεγαλύτερη ένωση αγροτών της Ιταλίας, τη σύσταση να δοθεί προτεραιότητα στην ΚΑΠ στους μικρότερους αγρότες. «Δεν μου αρέσει καθόλου αυτό», δήλωσε ο επικεφαλής της ολλανδικής LTO σχετικά με την ανάγκη απεξάρτησης από τον άνθρακα στις δίαιτες. Συνολικά, το κείμενο «υπολείπεται κατά πολύ των προσδοκιών», μύρισε ο πρόεδρος της Γερμανικής Ένωσης Αγροτών (DBV).
Η γαλλική FNSEA παρέμεινε σιωπηλή. Ούτε η οργάνωση ούτε ο ειλικρινής πρόεδρός της, Arnaud Rousseau, δημοσίευσαν ούτε μια λέξη για την έκθεση στον ιστότοπό της ή στον λογαριασμό της στο X. Αυτό συνέβη παρά το γεγονός ότι πρώην πρόεδρός της είναι η Christiane Lambert, μία από τους τρεις ηγέτες της Copa-Cogeca που υπέγραψαν τα συμπεράσματα και η οποία ανέβασε ένα σωρό αναρτήσεις σχετικά με αυτό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Εκείνη την εβδομάδα, οι περισσότεροι εκπρόσωποι των μελών της Copa βρίσκονταν στη Βουδαπέστη για ένα συνέδριο αγροτών. «Αυτή ήταν η πρώτη μας ευκαιρία να το συζητήσουμε μαζί», δήλωσε ένας συμμετέχων, στον οποίο παραχωρήθηκε ανωνυμία για να μιλήσει ελεύθερα. «Υπήρχε δυσαρέσκεια για ένα μέρος του, ιδιαίτερα σε σχέση με τις δίαιτες και την εξέταση εναλλακτικών δίαιτων και φυτικών πρωτεϊνών … οτιδήποτε ουσιαστικά θα πήγαινε ενάντια στη θέση μας για την κτηνοτροφία».
Δύο ημέρες μετά τη δημοσίευση της έκθεσης, τέσσερα μέλη της Copa από τις χώρες του Βίσεγκραντ – Πολωνία, Τσεχική Δημοκρατία, Σλοβακία και Ουγγαρία – έστειλαν μια άκρως επικριτική επιστολή στη γραμματεία. Απαίτησαν από την Copa-Cogeca να απορρίψει αναδρομικά τα συμπεράσματα της έκθεσης και να αποχωρήσει εντελώς από τον Στρατηγικό Διάλογο.
«Μετά από 20 χρόνια συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην οικογένεια Copa-Cogeca, πιστεύαμε ότι οι διαφορές μας θα γίνονταν κατανοητές και θα διαφυλάσσονταν», έγραφαν οι τέσσερις στην επιστολή που περιήλθε στην κατοχή του POLITICO.
«Περιμέναμε ότι η Γραμματεία και οι Πρόεδροι της Copa-Cogeca θα έπαιρναν μια πιο προσεκτική θέση και θα επιμέναμε να συζητήσουμε τα πολύ ευαίσθητα και συχνά αμφιλεγόμενα συμπεράσματα», με τα μέλη, παραπονέθηκαν: «Η διαδικασία ήταν πολύ αδιαφανής, ειδικά τις τρεις τελευταίες ημέρες των διαπραγματεύσεων, όταν είχαμε μηδενική ευκαιρία να παρέμβουμε».
Η ηγεσία της ομάδας προσπάθησε να εξομαλύνει τα πράγματα. Στο προεδρείο της Copa στις 26 Σεπτεμβρίου, διαβεβαίωσαν τα συνδικάτα ότι το έγγραφο ήταν απλώς ένα σημείο εκκίνησης. Ορισμένοι καθησυχάστηκαν. «Νομίζω ότι οι άνθρωποι το αποδέχτηκαν με επιφυλάξεις, οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να προχωρήσουν», δήλωσε ο συμμετέχων που ήταν παρών στη Βουδαπέστη.
Άλλοι δεν ήταν. Το POLITICO μίλησε με έναν συμμετέχοντα, ο οποίος υποστήριξε ότι το λόμπι έδειξε έλλειψη θάρρους κατά τη διάρκεια του διαλόγου και ότι η έγκρισή του δεν είναι εύκολα αναστρέψιμη. Η Von der Leyen θέλει η έκθεση να αποτελέσει οδηγό για τη μελλοντική νομοθεσία και έχει αναθέσει ρητά στον διορισμένο Επίτροπο Γεωργίας της, Christophe Hansen, να παρακολουθήσει τις προτάσεις της.
Τι συμβαίνει τώρα
Υπάρχει διαφωνία σχετικά με το αν η Copa-Cogeca θα μπορούσε ακόμη να αποσυρθεί από τις μελλοντικές συνομιλίες. Σε δήλωσή της προς το POLITICO, η γραμματεία δήλωσε ότι «ο Στρατηγικός Διάλογος είναι μια έκθεση και όχι μια νομικά δεσμευτική συμφωνία, οπότε το ζήτημα της γενικής απόσυρσης δεν ισχύει».
Τόσο ο Doležal, το τσεχικό αφεντικό της φάρμας, όσο και ο εκπρόσωπος που ήταν παρών στη Βουδαπέστη συμφώνησαν με αυτή την ιδέα, αν και για διαφορετικούς λόγους. Ο Doležal, ένας από τους τέσσερις υπογράφοντες την επιστολή του Visegrad, δήλωσε στο POLITICO ότι «δεν νομίζω ότι αυτό θα τεθεί πραγματικά στο τραπέζι», δεδομένου ότι η επακόλουθη επιστολή της Copa-Cogeca προς την Επιτροπή τον καθησύχασε.
Ο εκπρόσωπος της Βουδαπέστης ήταν πιο ρεαλιστής. «Έχουμε μια νέα γενική γραμματέα, την Έλλη Τσιφόρου: δεν νομίζω ότι θα είναι προς το συμφέρον της μετά τις πρώτες δύο εβδομάδες της… να ανακοινώσει ότι οι αγρότες είναι «έξω» και να διακινδυνεύσει να αποξενώσει αμέσως την von der Leyen», αντανακλούσαν.
Ωστόσο, δεν πήραν όλοι το υπόμνημα.
Οποιαδήποτε παραβίαση της αρχής της συναίνεσης – όπως η υπογραφή εμπορικής συμφωνίας με τη Νότια Αμερική ή η πρόταση ενός νέου νόμου για τη μείωση των φυτοφαρμάκων – θα σήμαινε προβλήματα, προειδοποίησε ο José María Castilla, επικεφαλής της μεγαλύτερης ένωσης αγροτών της Ισπανίας Asaja. «Εάν [η ΕΕ] δεν συμμορφωθεί με τη συμφωνία, θα επιστρέψουμε στους δρόμους», δήλωσε στο POLITICO.