Άρθρο του Προέδρου της Εθνικής Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών, κ. Παύλου Σατολιά, όπως δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό της Βουλής των Ελλήνων «Επί του… περιστυλίου!».
«Τι δεν πετύχαμε ως χώρα τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης και γιατί;»
Η Μεταπολίτευση του 1974, με την κατάρρευση της δικτατορίας, σηματοδότησε μια ριζική τομή στην ελληνική ιστορία και αποτελεί για 50 χρόνια πλέον το ορόσημο που έθεσε τις βάσεις για μια δημοκρατική κοινωνία, όπου επενδύθηκαν τα οράματα των Ελλήνων για μια σύγχρονη δημοκρατία με κοινωνική πρόοδο. Παρά τις αδιαμφισβήτητες όμως αλλαγές και την πρόοδο, η Μεταπολίτευση άφησε πίσω της και σκιές, με ανολοκλήρωτα ζητήματα που αποτελούν τροχοπέδη ή ακόμη και κίνδυνο για την ποιότητα της δημοκρατίας και την ανάπτυξη της χώρας στον σύγχρονο κόσμο. Ο πρωτογενής τομέας δηλαδή, η γεωργία, η κτηνοτροφία, η αλιεία και η δασική παραγωγή με τους συνεταιρισμούς και τους παραγωγούς αποτελούν ένα χαρακτηριστικό τομέα, όπου στη Μεταπολίτευση η πρόοδος που σημειώθηκε αμβλύνεται από αρνητικές πλευρές και υποχωρήσεις. Ως θεσμός οι συνεταιρισμοί και ως ενεργοί πολίτες επικεντρωνόμαστε σε 3+1 τομείς για την αποτίμηση.
1. Πολιτική ανάπτυξη:
Ι. Πολιτική πόλωση: Η πόλωση και η οξύτητα στις πολιτικές αντιπαραθέσεις δυσκόλεψαν τον πολιτικό διάλογο και γενικά δεν ωρίμασε στη χώρα μας η διακομματική κουλτούρα συνεννόησης, ώστε εθνικά και πασιφανή κοινωνικά θέματα να βρουν διακομματική λύση και συνέχεια.
II. Αδυναμίες στη Διοίκηση: Οι πολίτες βλέπουν ακόμη την Δημόσια Διοίκηση να τους αντιμετωπίζει με τρόπο που δεν αρμόζει σε μια δημοκρατία. Η γραφειοκρατία και η έλλειψη αξιοκρατίας παρέμειναν εμπόδια στην εύρυθμη λειτουργία του κράτους και στην παροχή ποιοτικών υπηρεσιών στους πολίτες.
III. Δεν υποχώρησε η διαφθορά: Η διαφθορά, ένα από τα κακώς κείμενα της χούντας, δεν αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά. Αντίθετα, διάβρωσε βαθύτερα το πολιτικό, αλλά κυρίως το διοικητικό σύστημα της χώρας, μείωσε την εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους θεσμούς και έδωσε την ευκαιρία να υπάρξουν πολλά παραδείγματα στρεβλούς ανάπτυξης άνισης μεταχείρισης και εμπόδια σε
μεταρρυθμίσεις και καινοτομίες.
2. Κοινωνική Ανάπτυξη
I. Κοινωνικές ανισότητες: Η Μεταπολίτευση μείωσε σημαντικά τις ανισότητες, όμως δεν κατάφερε να τις κάνει παρελθόν. Η πρόσβαση σε ένα αξιοπρεπές εισόδημα και εργασία παραμένουν και ειδικά τα 15 τελευταία χρόνια πλήττουν σημαντικά τμήματα του πληθυσμού, με συνέπεια την ματαίωση των οραμάτων τους με αρνητικότερο χαρακτηριστικό το brain drain.
II. Αδυναμίες στην παιδεία και την υγεία: Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1976 άνοιξε νέους ορίζοντες, όμως η έλλειψη πόρων, η γραφειοκρατία και οι ιδεολογικές αντιπαραθέσεις εμπόδισαν την πλήρη αξιοποίησή της. Το ίδιο έγινε και με τη μεταρρύθμιση στην υγεία το 1983. Η ποιότητα στην εκπαίδευση και την υγεία παρέμεινε ζητούμενο.
III. Χωροταξικός περιβαλλοντικός και πολεοδομικός σχεδιασμός: Η ανασυγκρότηση και η αστική ανάπτυξη, η προστασία του περιβάλλοντος και ειδικά της υπαίθρου, που επλήγη από την αυθαίρετη ανάπτυξη και δόμηση. Η εγκατάλειψη ορεινών και νησιωτικών περιοχών, ιδίως των παραμεθορίων με εθνική σημασία, μαζί με την υποχώρηση των καλλιεργούμενων εκτάσεων γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, αποτελούν μείζονες προκλήσεις έως σήμερα, με τις ρίζες τους να εντοπίζονται και στις δεκαετίες μετά την Μεταπολίτευση.
3. Οικονομική Ανάπτυξη
I. Χρέος: Η διαχείριση του δημοσίου χρέους, κληρονομιά της δικτατορίας, αποδείχθηκε δύσκολη, με αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία και την κοινωνία που με τις αδυναμίες διαχείρισης του οδήγησε στα μνημόνια την χειρότερη στιγμή της Μεταπολίτευσης.
II. Εξάρτηση από εξωτερικούς παράγοντες: Η ελληνική οικονομία παρέμεινε σε σημαντικό βαθμό εξαρτημένη από εξωτερικούς παράγοντες, καθιστώντας την ευάλωτη σε κρίσεις και διακυμάνσεις.
III. Μη ισόρροπη ανάπτυξη: Η οικονομική ανάπτυξη, αν και σημείωσε άνοδο, δεν ήταν ομοιόμορφη, με αδικίες στην κατανομή του πλούτου και ανισότητες στις ευκαιρίες. Η ανισότητα κέντρου και περιφέρειας παρά τα σημαντικά έργα υποδομής με τα αξιόλογα ποσά κοινοτικής χρηματοδότησης από την ΕΕ δεν τιθασεύτηκε.
3+1) Αγροτική Ανάπτυξη:
I. Μειώθηκε σημαντικά ο αγροτικός πληθυσμός και οι κάτοικοι της υπαίθρου. Ο πληθυσμός που απασχολούνταν στον πρωτογενή τομέα μειώθηκε από το 25% του πληθυσμού στο 10-12%. Αν και η μείωση αυτή ήταν αναμενόμενη από την αλλαγή των οικονομικών δομών, οι πληθυσμοί όμως της υπαίθρου που άλλαξαν δραστηριότητα έφυγαν και από την ύπαιθρο. Αυτό οδήγησε στην ερημοποίηση στις ορεινές και μειονεκτικές περιοχές και τις νησιωτικές και το τίμημα είναι σημαντικό για την ύπαιθρο και τους αγρότες που παραμένουν.
II. Οι υψηλές επιδοτήσεις των αγροτών από την ΕΕ δεν χρησιμοποιήθηκαν ως στρατηγικό εργαλείο και πλεονέκτημα, αλλά ως απλή εισοδηματική ενίσχυση. Η μεταπολίτευση για τους αγρότες και τον πρωτογενή τομέα αποτέλεσε πεδίο, όπου φάνηκε ότι οι σημαντικότατες ευρωπαϊκές ενισχύσεις όδευσαν προς τρίτους και την κατανάλωση, χωρίς να ενισχύσουν όσο θα έπρεπε την ανθεκτικότητα και την ανταγωνιστικότητα στον αγροδιατροφικό τομέα.
III. Υποχώρησαν οι οργανώσεις των αγροτών και η επιρροή των Συνεταιρισμών. Ο βασικός πυλώνας της Δημοκρατίας και της περιφερειακής ανάπτυξης, οι Συνεταιρισμοί υποχώρησαν κυρίως λόγω της λανθασμένης άποψης των κομμάτων για αυτούς και των αλλαγών στην ύπαιθρο. Έτσι, μειώθηκε η ενίσχυση και στήριξη που δημιουργούσαν στους αγρότες για επίτευξη καλύτερου εισοδήματος και την καλύτερη κοινωνική και παραγωγική συνοχή της υπαίθρου.
«Ποιους στόχους πρέπει να κατακτήσουμε την νέα περίοδο που αρχίζει;»
Σήμερα όμως, πρέπει να δούμε μπροστά μαθαίνοντας, γιατί δεν καταφέραμε στόχους στην Μεταπολίτευση και πώς θα αντιμετωπίσουμε τις νέες προκλήσεις που έχουν δημιουργηθεί από την κλιματική κρίση, το δημογραφικό, την επισιτιστική ασφάλεια καθώς και με την αλματώδη πρόοδο της τεχνολογίας. Σε αυτή την πρόκληση και το ερώτημα που τίθεται, θα επικεντρωθώ στον πρωτογενή τομέα. Θα αποφύγω μετά την ανάλυση που προηγήθηκε να μπω στον πειρασμό για κάθε εκκρεμή ή νέο στόχο να προτείνω μια λύση.
Τρείς στόχοι για τον πρωτογενή
I. Πρώτος στόχος οι οργανώσεις των αγροτών, η συνεργατικότητα και οι συνεταιρισμοί, ώστε να γίνουν οι αναγκαίες εστίες στήριξης των αγροτών και ενίσχυσης κάθε μορφής συνέργειας. Η συνέργεια είναι το κλειδί για όλες τις διαρθρωτικές παρεμβάσεις για: το ανθρώπινο δυναμικό, τον μικρό κλήρο, το νερό, την ενέργεια από ΑΠΕ, την τεχνολογία. Συνεργασία: μεταξύ των παραγωγών για παραγωγή ποιοτικών και ανταγωνιστικών αγροτικών προϊόντων με προστασία του περιβάλλοντος, συνεργασία τους με τις επιχειρήσεις μεταποίησης και εξαγωγείς, ώστε οι αγρότες να διασφαλίσουν ένα αξιοβίωτο περιβάλλον για παραγωγή και αξιοπρεπή διαβίωση.
II. Δεύτερος στόχος η στήριξη των νέων γεωργών: Ένας νέος που τον καλούμε σήμερα να ασχοληθεί με την γεωργία δεν μπορεί να περιμένει για την επίλυση των προβλημάτων. Τα μέτρα πολιτικής για να είναι αποτελεσματικά πρέπει να είναι εμπροσθοβαρή. Αλλιώς θα μπαλώνουμε συνεχώς προβλήματα.
III. Τρίτος στόχος, πολιτικές για τα κρίσιμα προβλήματα με βασικό εργαλείο τους Συνεταιρισμούς για γρήγορα αποτελέσματα και απόκτηση κουλτούρας ανθεκτικότητας απέναντι στις προκλήσεις της κλιματικής κρίσης. Οι κρίσιμες προκλήσεις είναι: Κατάρτιση και εκπαίδευση των αγροτών για την διευκόλυνση της καινοτομίας και των διαρθρωτικών αλλαγών (αλλαγές καλλιεργειών κλπ) στον αγροδιατροφικό τομέα. Σωστή διαχείριση των φυσικών πόρων του νερού και του εδάφους που αποτελούν τις παράγοντες που πλέον η ελληνική γεωργία είναι ελλειμματική, ιδίως σε αρδευτικό νερό. Εισαγωγή και επέκταση όλων των μορφών ΑΠΕ για σταθερή μείωση του κόστους παραγωγής και θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα σε συνδυασμό με την δέσμευση CO2 που η γεωργία συμβάλει και θετικά. Τεχνολογία για δημιουργία που θα συνοδεύεται από βασική δημόσια υποδομή, ώστε να μπορούν οι αγρότες να αξιοποιήσουν τα οφέλη της και να έχουμε μείωση του ψηφιακού χάσματος στις αγροτικές περιοχές και προώθηση της φίλο – περιβαλλοντικής γεωργίας ακριβείας.